Fetret ne demek? Fetret nedir?
Arapça kökenli fetret kelimesi Türkçede iki peygamber arasında peygambersiz geçen süre, iki iktidar arasında iktidarsız geçen süre, iki olay arasında ki süre gibi anlamlarda kullanılır. Kelimenin anlam karşılığının da ifade ettiği gibi fetret; bir süreç, zaman dilimi, dönemdir. Bu dönemi anarşi dönemi, belirsizlik dönemi, yönetilememe dönemi olarak tanımlayabilirsiniz.
- İslama göre Hz. İsa ve Hz. Muhammed arasında ki dönem fetret dönemidir.
- Siyasal bir terim olarak fetret; devrimci bir dönemin ifadesidir. Yani yönetenlerin eskisi gibi yönetemediği, yönetilenlerin ise eskisi gibi yönetilmediği bir dönemdir. Bu dönemlerde kurulu iktidarların yıkılabilme olanağı durağan evrimci dönemlere göre daha çoktur.
- Fetret dönemi; 1402-1413 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğunun Ankara savaşını kaybetmesiyle girdiği dönemdir.
Tarihe Yıldırım Bayezid olarak geçen yeni padişahın tam sekiz oğlu bir kızı (Fatma) vardı. I. Bayezid, 1402’de Ankara Savaşı’nda Aksak Timuta yenilince, oğullardan Isa, Süleyman, Musa ve Mehmet arasında taht kavgası başladı. (Oğullardan üçü daha önce ölmüştü. Bayezid 1405’te esarette ölünce, Mustafa adlı oğlu Timur tarafından Semerkand’a götürülmüştü.) 11 yıl süren Fetret Dönemi’ne, Bayezid’in Germiyanoğullanndan Devlet Hatun adlı cariyesinden olan oğlu Çelebi (I.) Mehmed son verdi.
Çelebi Mehmed’in ilk işi ağabeyi Süleyman’ın oğlunun gözlerıne mil çektirmek, Timutun ölümünden sonra Anadolu’ya dönen kardeşi Mustafa’yı Bizans’a rehin vermek oldu. Çelebi Mehmed’in 18 oğlu, dört kızı vardı. Oğullardan sekizinin adı biliniyor. Sekizinden de dördünün hikâyesi biliniyor.
Mehmed veliaht olarak büyük oğlu Murad’ı seçmişti. Murad Edirne’de hüküm sürerken, diğer oğlu Mustafa da Anadolu’dan sorumlu olacaktı. İki küçük oğlunu ise taht kavgalarına karışmasınlar diye Bizans sarayına gönderecekti Çelebi Mehmed, 1421’de attan düşüp öldüğünde, Düzmece Mustafa’nın tahtta hak iddia etmesinden korkularak, ölümü tam 41 gün gizlendi. Rivayete göre, durumdan kuşkuya düşen askerleri yatıştırmak için Çelebi Mehmed’in ölüsüne kaftan, sarık giydirilip bir pencere önüne oturtulmuş, önünden askerler geçerken, elleri kollan oynatılmıştı. (II.) Murad tahta geçtiğinde, küçük kardeşlerini Bizans’a rehin vermekten vazgeçti.
Ama hemen sevinmeyelim, bunun yerine gözlerıne mil çektirerek saf dışı etti. Bunun üzerıne Bizans İmparatoru II _ Manuel amcası Düzmece Mustafa’yı hapis olduğu Limni Adası’ndan salıverdi. Üstüne üstlük, Murad’ın kardeşi Mustafa da isyan etmez mi? Ancak II _ Murad her iki Mustafa’yı da yenmeyi (öldürmeyi) başardı. II _ Murad’ın altı oğlu, üç kızı (Hatice, Fatma, Şehzade) vardı. Oğullardan beşi çeşitli tarihlerde ölmüş, geride sadece gayrimüslim bir köle olduğu sanılan Hüma Hatun’dan doğma Mehmed kalmıştı. (Mehmed’i üvey annesi Sırp Despina Hatun yetiştirmişti.)
II. Murad, Mehmed’in tahta geçmesi için kendi rızasıyla tahttan çekildi. (Bu Osmanlı tarihinde ilk ve son kez olacaktı.) Ama Haçlı ordularıyla yapılan 1444 Varna ve 1448 Kosova savaşlarının neden olduğu kargaşa ve güvensizlik günlerinde, Çandarlı Kara Halil Paşa, bir Yeniçeri isyanı tertipleyerek II _ Murad’ı tekrar tahta geçirdi. Ama bu ikinci dönem kısa sürdü, 1451’de Murad’ın ölümü üzerıne oğlu Mehmet tekrar tahta geçti.