Yahudilik şu an yaşayan tek tanrılı dinlerin en eskisidir. Yahudilik din ve millet kavramların iç içe geçtiği bir kavramdır. Tarih boyunca farklı terimlerle anılmıştır.
- Bunlardan ilki İbranidir: İbrani kavramı MÖ 14. Yüzyılda Ortadoğu’da yaşayan ibr ve hibr kabilelerine dayanır.
- İkincisi İsrail‘dir: Tevrat’ta geçen bir kelimedir ve “tanrı ile güreşip yenen” anlamındadır. HZ Yakup’a Tanrı Yahvetarafından verildiğine inanılır.
- Üçüncüsü Yahudi‘dir: Babil’e sürüldüğü zaman geldikleri bölge olan Yahuda bölgesine atıf yapmak için verilmiştir.
- Bir diğer kavram Siyonizmdir: Kudüs’te bulunan Siyon dağına atıf yapılarak kullanılmış bir isimdir. Siyasi, dini ve tarihi bir terimdir. Kurucu babası Theodor Herzl’dir. Temel ülküsü dünya üzerinde dağılmış Yahudileri vaat edilmiş topraklara getirerek dünya üzerinde bir Yahudi egemenliği kurmaktır.
Yahudiliğin Tarihi
Biraz sonra ifade edeceğim Yahudilik tarihi tevrrattan alınmıştır. Tevrata göre Yahudiliğin tarihi Hz İbrahim’in doğmasıyla başlar. Hz İbrahim, Keldanilerin Ur şehrinde dünyaya gelmiştir.Daha sonra buradan çıkarak Harrana yerleşmişlerdir. Harrandayken Tanrı Yehuda Hz İbrahim’e Kenan diyarı olan Filistin’e göç etmesini söylemiştir. Bir süre geçtikten sonra Kenan diyarında kıtlık çıkınca Yahudiler Mısır’a göç etmişlerdir. Tevrata göre Hz İbrahim öldükten sonra Yerine Esav’ın geçmesini istemiştir. Fakat Esav’ın abisi Yakup hile ile İbranilerin başına geçmiştir.
Yahudilik tarihinin en önemli kişisi Hz İbrahim’in torunu olan Hz Musa’dır. Yahudi dinin ilk peygamberidir ve yaklaşık olarak MÖ 1250 yıllarında yaşamıştır. Tevrata göre Musa sudan çıkarılmış anlamına gelir.
Hz Musa firavunun sarayında eğitim almış ve bir süre sonra ona karşı gelerek esaret altındaki Yahudileri Mısırdan kurtararak Sina topraklarına getirmiştir.Burada Hz Musa Yahudiliğin temel prensipleri olan on emiri açıklayarak Yahudiliği ilan etmiştir.
Hz Musa’nın ölümü üzerine Yahudilerin başına Hz Davut Geçmiştir. Daha sonra HZ Davut Kudüsü alarak krallığını kurar. Yahudiler Hz Davut’u bir peygamber olarak değil kral olarak görürler. Hz Davut’un ölümü üzerine yerine oğlu Hz Süleyman geçer ve kudüse tanrının vadettiği kutsal mabedi inşa eder. Günümüzde bu yapının son kalan duvarına ağlama duvarı adını verilir.
Hz Süleyman’ın inşa ettirdiği bu mabedin hikayesi oldukça ilginçtir. Bu yapının usta başı hiram adında bir Yahudi’dir. Hiram usta masonluğun büyük üstadı ve kurucusu sayılır. Günümüzdeki masonluğun usta, kalfa ve çırak olarak üçe ayrılan hiyerarşik yapısını Hiram ustanın kurduğu varsayılır.
Yahudiliğin inanç esasları
Yahudilik inancına göre Yahudilik dini bir ahit yani sözleşme dinidir. Onlara göre Tanrı, Hz İbrahim İshak ve Yakup ile bir sözleşme yapmıştır. Tanrı bu sözleşmeyle kendine iman edilmesi durumunda Yahudilere kutsal toprakları vadetmiştir. Yahudilere göre tanrının sözleşme yaptığı tek millet Yahudiler olduğu için seçilmiş özel bir millettir. Tevrat’a göre Yahudilerin tanrısı Elohim veya Yehova adını taşır ve bu tanrı milli bir tanrıdır. Onlara göre Yahudilerle yabancı bir kavmin mücadelesinde tanrı hep Yahudilerin tarafını tutar.
Yahudilerin kutsal kitapları:
Tevrat: Tevrat’a İbranice Tora adı verilir. Tevrat 5 tane kitaptan oluşur. . Yahudilere göre Tevrat yazılı ve sözlü olarak ikiye ayrılır. Yazılı Tevratın Yehovanın Sina’da verdiğine inanılır. Sözlü Tevrat ise yazılı tevratı açıklayan ve o olmadan yazılı tevratın anlaşılmayacağı ileri sürülen Talmut’tur. Yahudilerin bir diğer kutsal kitabı Ketubim’dir. Tarihi olayalar anlatılır. Diğer kutsal kitap Nebim’dir. İlk ve son peygamberler anlatılır.
Yahudilere göre Yahudi olmanın şartı ya Yahudi bir anne ve babadan gelmek veya sadece Yahudi bir anneden gelmektir. Yahudiler Yahudi olmayan diğer insanları ikiye ayırır.Bunlar putperestler ve Nuhilerdir. Nuhiler Hz Nuh’un getirmiş olduğu yedi kanuna uyan kişilerdir. Bu açıdan Yahudilere göre Müslümanlar ve Hristiyanlar Nuhidir. Bu kişiler kurtuluşa erebilir. Fakat putperestlerin kurtuluşu imkansızdır. Nuhiler kurtuluşa erebilse de bir Yahudi kendi dininden asla ayrılamaz. Çünkü böyle yaparak Tanrı ile yapılan sözleşmenin bozulacağına ve büyük günaha gireceğine inanır.
Yahudilikte dini semboller şunlardır:
Ahit: Tanrı ile yapılan sözleşme anlamına gelir.
Sünnet: İslam’da da devam eden bir adettir. İbranilere Mısırlılardan geçtiğine inanılır.
Gökkuşağı: Tanrı Yehova’nın Hz Nuh ile yapmış olduğu sözleşmeyi ifade eder.Bu sözleşmeye göre Hz Nuh ve onun soyu artık böyle bir sel felaketi yaşamayacak bir daha dünyayı böyle bir afet vurmayacaktır.
Ahit Sandığı: İnanışa göre bu sandık akasya ağacından yapılmış içi dışı saf altınla kaplanmıştır. İki tarafında da altından yapılmış halkalar vardır.Sandıkta taş tabletlere kazınmış 10 emir vardır.
Menorah yada yedi kollu şamdan: Saf altından yaptırılmıştır.Işığı Tanrıyı sembolize eder ve her sinagogdabu şamdanın taklitleri olan şamdanlar bulunur. Şamdanın yedi kolu evrenin yedi günde yaratılışını, yedi kıtayı gök yüzünün yedi katını sembolize eder.
Davut Yıldızı: İki eşkenar üçgenin birbirini çapraz larak kesmesiyle oluşturulur. Bu sembol telmutta geçer. Yahudilikten de önce kullanıla bu yıldız farklı kültürlerde de mevcuttur. Örneğin Anadolu cami süslemelerinde çokça kullanılır. Bronz çağından beri büyü ve kutsallık amacıyla Ortaasyada da kullanılır. Siyonistler için kurtuluşun sembolü olarak kullanılır.
Sinagog: Toplantı kelimesinden türetilmiştir. Yahudilerin ibadet yaptıkları yerdir. Sinagoga giren erkek ve kadınların başına bir şey takmaları zorunludur. Erkekler bu nedenle kipa adı verilen bir takke takar.
İbadet: Yahudilikte ibadetten kasıt sadece dua etmektir. İbadet dili İbranicedir.
Ağlama Duvarı: Beytül Makdisin son kalan parçasıdır.
Oruç: oruçlar felaket ve kederin olduğu zamanlarda tutulur. Günahtan tövbe edilmek içinde tutulur. Yahudilikte Yom Kippur adı verilen ve kefaret gününde tutulan yıllık bir oruç vardır. Bu oruç 25 saat süren bir oruçtur. Hiçbir şey yenilip içilmez ve sinagogda sadece dua ile geçirilir.
Hac: yılda üç defa mayasız ekmek haftasında yapılır ve sadece erkeklere farzdır. Ağlama duvarına gidilerek yapılır. Hac sırasında Kurban kesme ibadeti yaparlar.
Yahudilik bayram ve tatil günlerinden bazıları şunlardır:
Roş Ha Şanah: Yahudi takviminin 7. Ayında başlar ve iki gün sürer. Eylül- Ekim ayına denk gelir. Ballı elma yeme adetleri vardır
Yom Kippur: Kefaret günü anlamına gelir ve tövbe ve kefaret zamanıdır.
Sukkoth – Haymeler yani çadır bayramı: Yedi günlük bir bayramdır, bayramın ilk ve son günü çalışmak yasaktır. Sebt veya Cumartesi günü tatil günüdür. Haftanın yedinci günüdür ve çalışmak yasaktır. Bugün yapılmaması gereken 39 iş vardır Bunları yapmak kesinlikle yasaktır. Bunlardan bazıları: Ateş yakmak, inşaat yapmak, saç kesmek, temizlik yapmak, avlanmak, dikiş dikmek, fırında pişirmek, tohum ekmek, hamur yoğurmak, dikilmiş ilmiği açmakve hayvan kesmektir
Yahudilikteki Kaşer, İslam’daki helal anlayışı gibidir. Yenilebilen şeyleri ifade eder. Tıpkı Müslümanlar gibi domuz yemezler. Yahudilerde etli ve sütlü yiyeceklerin aynı anda yenmesi haramdır. Kanın içilmesi yasaktır. Bu yasağın sadece insanlar için değil hayvanları da kapsaması ilginçtir.
Peygamber:
Yahudilerde sadece erkek peygamberler yoktur. Kadın peygamberlerde vardır. Bunlar: Miriam, Debora, Hulda, Sara, Hana, Abigail, Ester’dir.Yahudilikte diğer dinler gibi mezheplere ayrılmıştır. Bunların en ilginci İsrail devletini tanımayan ve Siyonist karşıtı Hasidik Yahudilerdir.
Modern teknolojinin sunduğu birçok yeniliği reddederler. Kadının saçını kapatması zorunludur ve Kadınların yüzünü kapatan peçe takarlar. Tevrat’ta ölümden sonraki yaşam hakkında bir ayet bulunmamaktadır. Tevrat’taki ayetler genellikle günlük işleri düzenleyen kuralları ve geçmiş olayların anlatımını yapar. Fakat Yahudilikte öldükten sonra Şeol’e gidileceği inancı vardır. Fakat bu sözlü geleneklerinde mevcuttur.